Często słyszymy o stanie zapalnym w odniesieniu do naszego organizmu, o jego destrukcyjnym wpływie na zdrowie. Czym jest stan zapalny i czy za pomocą diety możemy również z nim walczyć?

Odpowiadając na pierwsze pytanie stan zapalny to najprościej mówiąc reakcja unaczynionej tkanki na czynnik uszkadzający. Takim czynnikiem może być: wysoka temperatura (poparzenie), środki chemiczne (zatrucie), uszkodzenie fizyczne (skaleczenie), bakterie, wirusy, pasożyty lub autoimmunizacja w przypadku chorób autoimmunologicznych, kiedy to organizm nie rozróżnia własnych i obcych komórek (np. choroba Hashimoto, toczeń, łuszczyca, caliakia).

Stan zapalny to wiele występujących po sobie procesów, toczących się lawinowo. Pobudzenie następuje, kiedy do organizmu dotrze czynnik uszkadzający – wtedy organizm broniąc się wydziela substancje informujące (mediatory stanu zapalnego np. interleukiny, cytokiny, białko C-reaktywne) układ odpornościowy o intruzie i konieczności jego zniszczenia, co powoduje napływ armii żołnierzy - leukocytów - z układu odpornościowego, które mają za zadanie zniszczyć wroga w bitwie. Pole po bitwie to często powstająca ropa i podobne wydzieliny, które znamy pod postacią treści sączącej się z rany, wydzieliny, którą odkrztuszamy z układu oddechowego, czy kataru podczas infekcji.

Substancje immunomodulujące (SI)– składniki diety lub suplementów wspomagających układ odpornościowy w walce z czynnikami uszkadzającymi – wywołującymi stan zapalny. SI samodzielnie nie wyleczą zaawansowanej choroby, dlatego najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie się do zasad leczenia przewidzianych przez lekarza w połączeniu z dietą bogatą w SI. Przejdźmy do meritum i powiedzmy sobie jak się odżywiać, by skuteczniej walczyć ze stanem zapalnym i poznajmy te tajemnicze substancje.

Głównymi składnikami odżywczymi o działaniu immunomodulacyjnym są: arginina, glutamina, kwasy tłuszczowe omega-3, nukleotydy, antyoksydanty (β-karoten, witaminy C i E oraz selen, cynk i miedź).
Źródła selenu: orzechy brazylijskie, łosoś, tuńczyk.
Źródła cynku: pestki dyni, sezam, wołowina, kiełki pszenicy, jajka, słonecznik, migdały, kakao.
Źródła witaminy c: warzywa i owoce.
Miód wysokiej jakości, bez zanieczyszczeń i metali ciężkich ma również działanie immunomodulujące – uwaga miody są zanieczyszczone produktami toksycznymi, zwłaszcza kadmem i ołowiem!

Arginina
To aminokwas endogenny - czyli jedna z cegiełek z których zbudowane są białka. Arginina może być wytwarzana w naszym organizmie z innych składników (synteza zachodzi głównie w wątrobie, czerwonych krwinkach i nerkach). W czasie toczącego się stanu zapalnego jej produkcja często jest niewystarczająca i mało wydajna. Arginina jest niezbędna do budowania naszych białek ustrojowych (komórek układu odpornościowego, mięśni, narządów), uczestniczy w wielu szlakach metabolicznych, może stymulować wydzielanie insuliny, glukagonu, prolaktyny i hormonu wzrostu.

Suplementacja: stymuluje układ odpornościowy do produkcji limfocytów i innych komórek układu odpornościowego.

Źródła naturalne:

• chuda wołowina, chuda wieprzowina, produkty mleczne, drób, ryby i owoce morza
• migdały, orzechy brazylijskie, orzechy pekan, orzechy nerkowca, orzechy laskowe,
• orzechy włoskie, kasza gryczana, kiełki pszenicy, ziarna (sezam, słonecznik, dynia),
• rodzynki, brązowy ryż, owies, musli naturalne z orzechami, ciecierzyca, pszenica.

Glutamina
Podobnie jak arginina jest to aminokwas endogenny, niezbędny do syntezy białek i wielu innych substancji w tym przekaźników w układzie nerwowym (GABA) i najsilniejszego przeciwutleniacza jakim dysponuje nasze ciało – glutationu. Jest źródłem energii dla komórek układu odpornościowego, czerwonych krwinek, kolonocytów (komórek odpowiadających za wchłanianie wody i składników odżywczych w jelitach) i innych komórek.

U osób zdrowych stanowi 20% wszystkich aminokwasów we krwi i 60% w mięśniach. Niedobory obserwujemy najczęściej w okresie choroby.

Źródła naturalne: mięso, ryby, nabiał, orzechy, nasiona, mleko i produkty mleczne.
• Inne źródła: suplementy.

Wielonienasycone (WKT) kwasy tłuszczowe Ω 3 i Ω 6
 Niezbędny składnik diety, którego organizm nie jest w stanie wytworzyć. WKT wchodzą w skład błon komórkowych, biorą udział we wzroście i różnicowaniu się komórek, wpływają na przebieg procesów zapalnych i immunologicznych.
• Niedobory: choroba, niezbilansowana dieta (niedobory WKT i witamin oraz składników mineralnych).
• Suplementacja: EPA i DHA 2g/d przynosi wymierne rezultaty po ok. miesiącu.
• Kwas α-linolenowy (Ω 3) i γ-linolenowy (Ω 6) powinny być spożywane w odpowiednich proporcjach, co spowoduje osłabienie reakcji zapalnej. Proporcje Ω 6 do Ω 3 w różnych tkankach są różne i wynoszą 2-5:1 w warunkach fizjologicznych. Zbyt duże spożycie Ω 6 – działa prozapalnie, dlatego ważne jest by dostarczyć większą ilość produktów bogatych głównie w Ω 3 – które ograniczają reakcję zapalną.
• Przekształcanie Ω 3 i 6 do EPA, DHA jest zależne od dostępności witamin i składników mineralnych, których niedobory zmniejszają wydajność procesu i ograniczają wydajność układu odpornościowego – urozmaicona dieta!

 Źródła:

• Roślinne: oleje (lniany, konopny, rzepakowy, oliwa z oliwek, z awokado, z orzechów włoskich, dyniowy, z wiesiołka, z gorczycy, sojowy, z kiełków pszenicy), orzechy włoskie, pestki dyni, awokado, oliwki, kiełki pszenicy, wysokiej jakości margaryny wzbogacane.
• Zwierzęce: ryby morskie i hodowlane karmione paszą z dodatkiem omega 3 (łosoś, śledź, makrela, halibut, tołpyga, pstrąg łososiowy), jaja od kur karmionych paszą z dodatkiem omega 3

Nukleotydy
• Pełnią ważną rolę w wywoływaniu odpowiedzi immunologicznej.
• Wpływają na poprawę aktywności błony śluzowej jelit, mikroflorę.
• Wpływają na regenerację wątroby.
• Przyspieszają gojenie się ran.

Kurkumina
• Kurkumina to naturalny przeciwutleniacz pochodzący z kłącza ostryżu długiego, inaczej zwanego ostryżem indyjskim lub szafranem indyjskim.
• Cechuje się niską wchłanialnością po spożyciu.
• Działanie: przeciwzapalne, antyoksydacyjne, przeciwnowotworowe oraz właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybiczne.
• Dawka 8g kurkuminy uważana jest za bezpieczną dla człowieka. Działania niepożądane w postaci biegunki pojawiają się 12 g dziennie.

Indolo-3-karbinol
• Indolo-3-karbinol występuje w roślinach z rodziny Brassicacae, min. brokuły, kapusta, brukselka.
• Indolo-3-karbinol poprzez wpływ na cykl komórkowy, naprawę uszkodzonego DNA oraz ograniczenie namnażania komórek nowotworowych hamuje procesy zapalne.

Resweratrol
• Resweratrol jest czynnikiem uwrażliwiającym komórki na działanie leków.
• Działa antyoksydacyjnie i przeciwzapalnie.
• Cechuje się niską wchłanialnością i jest szybko metabolizowany w organizmie.
• Źródła: winogrono, morwa, żurawina, borówka czernica, borówka, czarna porzeczka, truskawki, maliny), w jabłkach, orzechach, orzeszkach ziemnych.

Świąteczny stół bogaty w SI
• Pieczony łosoś/ halibut/ makrela z ziołami.
• Sałatka śledziowa z suszoną żurawiną.
• Pierogi z łososiem, serem feta, szpinakiem i orzechami włoskimi.
• Kutia z orzechami, suszoną żurawiną, suszonymi morelami

Dietetyk mgr Patrycja Kłysz